เคยนึกสงสัยกันบ้างมั้ยคะว่า กาแฟที่เราทานกันอยู่ทุกวัน มีต้นกำเนิดเป็นมายังไง มีกาแฟกี่สายพันธุ์ที่ถูกค้นพบ และกาแฟที่นิยมปลูกโดยทั่วไปมีอยู่กี่สายพันธุ์ วันนี้ละคะเราจะได้รู้จักสายพันธุ์กาแฟที่มีอยู่ และสายพันธุ์กาแฟที่ได้รับความนิยมนำมาปลูกในบ้านเราคะ

สายพันธุ์กาแฟ หลักๆ มีอยู่ 4 สายพันธุ์คะ

          1. กาแฟอาราบิก้า (Coffea  Arabica) ต้องปลูกต้้นกาแฟในพื้นที่สูงเหนือระดับน้ำทะเล 1000 เมตรขึ้นไป และต้องมีความลาดเอียงของพื้นทีปลูกต้้นกาแฟไม่เกิน 30%  อุณหภูมิที่พอเหมาะ 15 – 25 องศาเซลเซียส และมีความชื้นสัมพัทธ์มากกว่า 60% ต้้นกาแฟอาราบิก้ามีลักษณะพิเศษ ดูแลรักษาค่อนข้างยากเนื่องจากต้องปลูกกาแฟอาราบิก้า ในที่สูงและอุณหภูมิเหมาะสมจึงจะได้กาแฟรสดีไม่เพี้ยนไปจากพันธุ์ดั้งเดิม โดยความเป็นพืชผสมตัวเอง (Self Fertile) ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดไม่เปลี่ยนแปลงไปจากต้นแม่มากนัก ให้กลิ่นหอมรสกลมกล่อม มีปริมาณคาเฟอีนอยู่ 1%  มีสัดส่วนของผลผลิตกาแฟทั่วโลกถึง 80% และกาแฟอาราบิก้ามีสายพันธุ์แยกย้อยหลากหลายสายพันธุ์ดังนี้คะ

          1.1 ทริปิก้า (C.arabica var.typica) เป็นกาแฟพันธุ์ดั้งเดิมและเป็นต้นกำเนิดของสายพันธุ์อาราบิก้า ลำต้นกาแฟมีลักษณะเด่น คือ ยอดเป็นทองแดง ติดลูกห่างระหว่างข้อ มีใบเล็กเรียบ เจริญเติบโตเร็ว แต่ไม่ทนต่อโรค เริ่มแรกกาแฟทริปิก้า ปลูกในเยเมน แล้วแพร่หลายไปสู่ประเทศอินเดีย อินโดนีเซีย อเมริกาใต้ ฟิลิปปินส์และฮาวาย

           1.2 เบอร์บอน (C.arabica var.Bourbon) เป็นกาแฟที่กลายพันธุ์มาจากกาแฟทริปิก้า ลักษณะต้นกาแฟไม่สูงมาก มีข้อถี่ใบกว้าง ยอดอ่อนมีสีเขียว ให้ผลสุกที่ช้า แต่ให้ผลผลิตกาแฟที่ดีกว่าและมีคุณภาพ ด้านรสชาติและกลิ่นหอมกว่ากาแฟทริปิก้า

           1.3 บลูเมาเท่น (Blue Mountain) เป็นกาแฟที่กลายพันธุ์จากกาแฟทริปิก้า เช่นกัน มีใบบางและแคบ ยอดอ่อนมีสีน้ำตาลแดง เจริญเติบโตได้ดีในที่เขาสูง คุณภาพเมล็ดกาแฟจัดว่าเป็นกาแฟที่มีคุณภาพ ให้รสชาติและให้กลิ่นดีมาก เป็นที่ยอมรับของตลาดผู้บริโภค ถือว่าเป็นกาแฟมีชื่อเสียงอันดับหนึ่งของโลก จึงมีราคาแพงที่สุด

           1.4 คาทูรา (Caturra) มีแหล่งกำเนิดในบราซิล เป็นกาแฟที่กลายพันธุ์จากกาแฟเบอร์บอน ให้ผลผลิตเมล็ดกาแฟสูง ลักษณะลำต้นกาแฟไม่สูง ทรงพุ่มเล็ก ข้อสั้นใบกว้าง

           1.5 โคน่า (Kona) เป็นกาแฟกลายพันธุ์จากทริปิก้า แหล่งเดิมอยู่ในบราซิล แต่เมื่อนำไปปลูกในสภาพแวดล้อมที่เป็นดินภูเขาไฟของหมู่เกาะฮาวาย กาแฟพันธุ์นี้ให้รสชาติและกลิ่นดีมาก เป็นที่รู้จักดีและติดอันดับต้นๆของกาแฟทั่วโลก ตามรูปแบบของกาแฟพันธุ์ทิปปิก้า ซึ่งได้นำมาจากเมืองริโอเดอจาเนโร ประเทศบราซิล มาปลูกในเมืองโคน่า ประเทศฮาวาย ภายใต้ชื่อการค้า “ฮาวายโคน่า” มีราคาที่แพงที่สุดในตลาดโลก เช่นเดียวกับบลูเมาเทน

           1.6 เคน (Kent) เป็นพันธุ์กาแฟที่ได้จากการคัดเลือกจากกาแฟที่ปลูกในแคว้นไมเซอร์ (Mysore) ของประเทสอินเดีย ซึ่งให้ผลกาแฟดกทนทานโรคที่เกิดในกาแฟได้ดี

          1.7 มอกก้า (Mocha หรือ Mokka) เป็นกาแฟส่งออกผ่านท่าเรือโมช่า( Mocha) ใช้ชื่อการค้าว่า ม็อกกา ( Mokka) ในประเทศอินโดนีเซีย มีความแตกต่างอย่างมากจากพันธุ์ที่ปลูกในแหล่งเดิม มีเอกลักษณ์กลิ่นหอมผลไม้คล้ายโกโก้ อย่างไรก็ตามพันธุ์นี้มีผลทางเศรษฐกิจน้อยมาก เพราะปริมาณผลผลิตมีจำนวนจำกัด

          กาแฟอาราบิก้ายังแยกพันธุ์ผสมอื่นๆอีกเป็นจำนวนมากมาย เช่น พันธุ์คาทุย, พันธุ์อิคาทู, พันธุ์มันโดโนโว, พันธุ์คาทุย, พันธุ์คาติมอร์ ฯลฯ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วจะตั้งชื่อจากแหล่งการเพาะปลูก และมีเอกลักษณ์เฉพาะ

          ส่วนกาแฟที่ปลูกทางภาคเหนือของไทยส่วนมากเป็นกาแฟสายพันธุ์อาราบิก้า ที่ชอบอากาศหนาวเย็นและที่เขาสูงกว่าระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 1000 เมตร แต่ก็้ไม่ได้หมายความว่าต่ำกว่าระดับน้ำทะเลจะปลูกไม่ได้ แต่อาจจะมีผลกับผลผลิตที่ได้ตามแต่สายพัธุ์นั้นๆ

          2. กาแฟโรบัสต้า (Robusta) Coffea Canephora เป็นกาแฟที่มีความสำคัญรองลงมาจากกาแฟอาราบิกา ปลูกในพื้นที่สูงกว่าน้ำทะเลไม่มาก ส่วนใหญ่ปลูกในประเทศแถบร้อนชื้น และปริมาณน้ำฝนที่เหมาะ มีลำต้นใหญ่กว่ากาแฟอาราบิก้า มีร่องเส้นใบที่ลึกและใหญ่ ให้รสชาติเข้มข้น หอมฉุนกว่ากาแฟพันธุ์อาราบิก้า มีสัดส่วน ของผลผลิตกาแฟทั่วโลกถึง 20% กาแฟสายพันธุ์โรบัสต้า เป็นสายพันธุ์ที่มีความทนทานต้านทานโรคสูง ปลูกง่าย ให้ผลผลิตสูง การบำรุงรักษาทำได้ง่าย กาแฟสายพันธุ์นี้มีปริมาณของคาเฟอีน 2% นิยมนำไปทำเป็นกาแฟผงหรือกาแฟสำเร็จรูป ( Instant Coffee) รวมไปถึงการนำไปผสมกับกาแฟสายพันธุ์อื่นเพื่อให้มีรสชาติ กลิ่น ที่แปลกไปจากเดิม หรือที่เรียกว่าเบลนด์กาแฟนั่นเอง

           3. กาแฟเอ็กเซลซ่า [Coffea Exelsa] ลักษณะลำต้นกาแฟสูงใหญ่ ใบด้าน เป็นกาแฟที่ไม่ดีต่อการค้ามากนัก เพราะมีกลิ่นเหม็นเขียว แต่ทนทานต่อสภาพอากาศได้ดีมาก มักจะมีประโยชน์ด้านการบำรุงสายพันธุ์ นิยมบริโภคภายในประเทศ พบมากในประเทศอัฟริกา

           4. กาแฟลิเบอริก้า [Coffea Liberica] มีสายพันธุ์มาจากแถบแอฟริกา เป็นกาแฟพื้นเมืองของประเทศอังโกล่า มีลำต้นสูงใหญ่ ใบมีสีเขียว ใหญ่่มาก มักนิยมนำมาผสมกับกาแฟอื่นๆ การปลูกและการดูแลรักษาทำได้ง่ายเหมือนโรบัสต้า ผู้คนนิยมดื่มกาแฟพันธุ์นี้น้อย ส่วนมากจะนำกาแฟพันธุ์นี้ไปปรุงพิเศษหรือผสมรวมกับกาแฟพันธุ์อื่นนั่นเอง เพื่อให้ได้รสชาติและกลิ่นตามความต้องการดื่มของแต่ละคน

          สายพันธุ์กาแฟที่นำมาปลูกในประเทศไทย (เป็นสายพันธุ์ย่อย)

 บราซิล [คาติมอร์1662] เป็นลุกผสม สายพันธุ์ คาทูรา กับ ไฮบริโด เดอ ติมอร์ มีถิ่นกำเนิดในประเทศบราซิล

 เคนยา [โปจินี 86 progeny] ผสมระหว่างคาทูรา กับ ไฮบริโด เดอ ติมอร์ 1343 ปลูกมากในประเทศโคลัมเบียและนำมาขยายพันธุ์ในประเทศเคนยา

** ที่มา โอเคเนชั่น

** The Refresher Co., Ltd.